Filozofia często kojarzy się z trudnymi pytaniami i skomplikowanymi odpowiedziami, ale w rzeczywistości to coś, co dzieci robią na co dzień, nawet o tym nie wiedząc.
Każde „dlaczego?”, które zadaje dziecko, jest początkiem filozoficznej refleksji.
Filozofia to sztuka myślenia – uczy nas, jak analizować rzeczywistość, zadawać pytania i poszukiwać sensu w codziennych doświadczeniach.
W praktyce to po prostu sposób na lepsze zrozumienie świata, ludzi i nas samych.
Dzięki filozofii możemy zastanawiać się nad tym, dlaczego rzeczy wyglądają tak, a nie inaczej, co jest słuszne, a co nie oraz jak działa nasz umysł.
To swoisty „trening myślenia”, który rozwija kreatywność, ciekawość i umiejętność zadawania pytań – wartości, które można kształtować już od najmłodszych lat.
Czym jest filozofia? – Proste wyjaśnienia
Filozofia to przede wszystkim umiejętność zadawania pytań, które pomagają nam zrozumieć świat.
Dzieci naturalnie mają zdolność do głębokiego zadawania pytań – często pytają „dlaczego?” w odniesieniu do rzeczy, które dla dorosłych są oczywiste.
Te pytania, które z pozoru wydają się proste, są w rzeczywistości częścią filozoficznej refleksji.
Na przykład pytanie: „Dlaczego niebo jest niebieskie?” może być początkiem rozmowy nie tylko o nauce, ale także o tym, jak postrzegamy rzeczywistość i co wpływa na nasze rozumienie świata.
Filozofia to nauka, która pozwala ludziom myśleć o pytaniach, na które często nie ma jednoznacznych odpowiedzi.
To sztuka refleksji nad pojęciami takimi jak prawda, dobro, zło, piękno, sprawiedliwość czy sens życia.
Wyjaśniając dziecku, czym jest filozofia, warto podkreślić, że filozofowie nie zawsze znajdują ostateczne odpowiedzi – ich celem jest raczej pogłębianie zrozumienia poprzez badanie różnych możliwości i podejść do tych samych tematów.
Można powiedzieć, że filozofia to „szukanie mądrości” – nie gotowych odpowiedzi, ale narzędzi do ich poszukiwania.
Jak wyjaśnić filozofię dziecku na przykładzie?
Można powiedzieć:
„Filozofowie to ludzie, którzy zadają bardzo ciekawe pytania i myślą o nich bardzo głęboko. Chcą zrozumieć, dlaczego świat działa tak, jak działa. Na przykład, mogą pytać: 'Co to znaczy być dobrym człowiekiem?’ albo 'Dlaczego ludzie wierzą w różne rzeczy?'”.
Dzieci mogą zrozumieć, że filozofowie to osoby, które nie tylko zadają pytania, ale też poszukują różnych odpowiedzi.
Zamiast traktować filozofię jako skomplikowaną naukę, można ją przedstawić jako fascynującą podróż, podczas której uczymy się patrzeć na świat z różnych perspektyw.
Zachęcanie dziecka do zadawania pytań
Aby wprowadzić dziecko w świat filozofii, zachęcaj je do dalszego zadawania pytań.
Każde pytanie może być początkiem filozoficznej rozmowy.
Na przykład, kiedy dziecko pyta „Skąd wiemy, co jest dobre, a co złe?”, możesz wyjaśnić, że filozofowie od wieków próbują zrozumieć, czym jest moralność, czyli co czyni nasze decyzje słusznymi.
Można przytoczyć prosty przykład z życia codziennego:
„Jeśli widzimy, że ktoś potrzebuje pomocy, to dlaczego pomagamy? Czy robimy to, bo to jest dobre, czy może dlatego, że czujemy się z tym dobrze?”
Filozofia a codzienne życie
Filozofię można także powiązać z codziennymi sytuacjami, aby była bardziej zrozumiała dla dziecka.
Na przykład, gdy dziecko widzi coś, co go zastanawia, np. dlaczego wszyscy przestrzegają pewnych zasad (jak czekanie na zielone światło na przejściu), można mu wyjaśnić, że to także kwestia filozoficzna.
Można zapytać dziecko:
„Dlaczego ludzie ustalają zasady? Czy to jest sprawiedliwe? Czy zawsze powinniśmy ich przestrzegać?”
Takie pytania mogą prowadzić do ciekawych rozmów, które w naturalny sposób wprowadzą dziecko w świat filozofii.
Praktyczne podejście do filozofii
Najważniejsze w nauczaniu filozofii dzieciom jest pokazanie, że filozofia to coś, co może dotyczyć każdego aspektu życia – od codziennych decyzji po najgłębsze refleksje na temat istnienia.
Dziecko może nie zdawać sobie sprawy, że myślenie o tym, co lubi i dlaczego, jest już filozofią.
Na przykład, pytając dziecko „Dlaczego lubisz tę książkę?”, możemy prowadzić je do rozważań nad estetyką, emocjami i wartościami.
W ten sposób filozofia staje się czymś bardziej dostępnym i realnym dla dzieci, a nie abstrakcyjną, trudną dziedziną.
Jak wytłumaczyć podstawowe koncepcje filozoficzne?
Filozofia często obraca się wokół podstawowych pojęć, takich jak dobro, zło, prawda czy sprawiedliwość.
Dzieci, choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się za młode, by zrozumieć te abstrakcyjne koncepcje, w rzeczywistości codziennie stykają się z nimi w swoich doświadczeniach.
Wytłumaczenie tych idei w sposób zrozumiały i przyjazny dla dzieci może rozwijać ich umiejętność myślenia o moralności, zasadach i wartościach.
Dobro i zło
Jak wyjaśnić?
Dobro i zło to pojęcia, które pojawiają się w wielu baśniach, książkach dla dzieci i filmach animowanych.
Można rozpocząć rozmowę od przykładu ulubionej bajki dziecka, gdzie występuje postać dobrego bohatera i złego antagonisty.
Wytłumacz, że filozofowie zastanawiają się, dlaczego niektóre czyny uważamy za dobre, a inne za złe.
Można także poruszyć temat intencji – czy ktoś jest zły, ponieważ tak chce, czy może robi coś złego, nie wiedząc, że tak jest?
Przykład:
„Wyobraź sobie, że w twojej ulubionej bajce bohater pomaga innym, a złoczyńca przeszkadza. Zastanów się, dlaczego uważamy bohatera za dobrego? Czy chodzi o to, co robi, czy może o to, dlaczego to robi? Filozofowie próbują zrozumieć, co sprawia, że coś jest dobre albo złe. Czy ważniejsze jest to, jakie mamy zamiary, czy efekty naszych działań?”
Dodatkowe pytania:
- „Czy zawsze to, co jest dobre dla jednej osoby, jest dobre dla wszystkich?”
- „Czy można zrobić coś złego, nawet mając dobre intencje?”
Prawda
Jak wyjaśnić?
Prawda to pojęcie, które dzieci mogą intuicyjnie rozumieć, ale filozoficzne pytania o prawdę mogą skłonić do głębszej refleksji.
Można zacząć od prostego pytania:
„Skąd wiemy, że coś jest prawdziwe?”
Często dzieci przyjmują za pewnik, że jeśli coś widzą lub słyszą, to jest to prawda, ale warto wprowadzić je w temat perspektywy i dowodów na prawdziwość.
Przykład:
„Kiedy mówimy, że coś jest prawdziwe, co to znaczy? Na przykład, czy jeśli zobaczysz kogoś, kto robi coś złego, to zawsze jest prawda? A może jest więcej niż jedna wersja prawdy, zależnie od tego, kto opowiada?”
Dodatkowe pytania:
- „Jak możemy sprawdzić, czy coś jest prawdziwe?”
- „Czy zawsze to, co myślimy, że jest prawdą, rzeczywiście jest prawdą?”
Dyskusja:
Rozmowa o prawdzie może prowadzić do zrozumienia, że prawda czasem może zależeć od perspektywy.
Możesz podać przykład różnych relacji tego samego zdarzenia, np.
„Kiedy ktoś widzi wypadek, każdy może go opisać inaczej. Czy wszystkie wersje są prawdziwe? Filozofowie zastanawiają się, jak możemy ustalić, co jest prawdziwe.”
Sprawiedliwość
Jak wyjaśnić?
Sprawiedliwość to idea, z którą dzieci spotykają się na co dzień – choćby w grach i na podwórku, gdy rówieśnicy naruszają zasady lub gdy ktoś czuje się niesprawiedliwie traktowany.
Rozmowa o zasadach fair play w grach może być doskonałym wstępem do pojęcia sprawiedliwości.
Dzieci często mają silne poczucie, co jest „sprawiedliwe” i „niesprawiedliwe”, więc można wykorzystać te odczucia jako punkt wyjścia.
Przykład:
„Wyobraź sobie, że gracie z przyjaciółmi w piłkę i ktoś ciągle łamie zasady. Jak myślisz, co powinno się stać, żeby wszyscy byli zadowoleni i nikt nie czuł się niesprawiedliwie potraktowany? Filozofowie zastanawiają się, co to znaczy być sprawiedliwym i jak sprawiedliwość powinna wyglądać w różnych sytuacjach.”
Dodatkowe pytania:
- „Czy zawsze sprawiedliwe oznacza, że wszyscy dostają to samo?”
- „Czy sprawiedliwość to traktowanie wszystkich równo, czy może czasem ktoś potrzebuje więcej pomocy, żeby było sprawiedliwie?”
Dyskusja:
W trakcie rozmowy można wprowadzić pojęcie równości i potrzeby różnego traktowania w zależności od sytuacji.
Możesz podać przykład:
„Jeśli jedno dziecko ma problem z bieganiem, a inne są bardzo szybkie, czy sprawiedliwe będzie, żeby wszystkie startowały z tego samego miejsca w wyścigu?”
Dodatkowe koncepcje filozoficzne
Wolność:
Można rozmawiać o tym, czym jest wolność na co dzień – np. dlaczego wolno nam decydować o niektórych rzeczach, ale nie o innych (np. pójście do szkoły). Pytanie:
„Czy wolność oznacza, że możemy robić, co chcemy, czy może są pewne ograniczenia?”
Piękno:
Ciekawym pytaniem filozoficznym dla dzieci jest: „Co to znaczy, że coś jest piękne?”
Możesz zapytać:
„Czy wszyscy uważamy, że te same rzeczy są piękne? Dlaczego coś jest dla nas ładne?”
Rozmowy o takich pojęciach jak dobro, zło, prawda, sprawiedliwość, wolność i piękno pomagają dzieciom rozwijać umiejętność abstrakcyjnego myślenia i uczą je, jak analizować świat wokół siebie.
Filozoficzne dyskusje nie muszą być trudne ani skomplikowane – wystarczy dostosować język i przykłady do codziennych sytuacji, które dziecko może zrozumieć i w których samo bierze udział.
Filozoficzne pytania – Jak ich zachęcić do myślenia?
Zadawanie filozoficznych pytań to doskonały sposób na rozwijanie w dzieciach umiejętności myślenia krytycznego, refleksji i empatii.
Filozofia polega na stawianiu pytań, które nie zawsze mają jednoznaczne odpowiedzi, ale zachęcają do głębszego zrozumienia świata.
Dzieci są naturalnie ciekawe, a ich umysły są otwarte na nowe idee, dlatego filozoficzne pytania mogą być świetnym narzędziem do rozwoju ich myślenia.
Przykłady filozoficznych pytań dla dzieci
„Co to znaczy być dobrym?”
To jedno z najbardziej podstawowych pytań filozoficznych, które można zadać dziecku.
Może prowadzić do rozmowy o moralności, etyce i empatii.
Można zadać dodatkowe pytania, takie jak:
„Czy bycie dobrym to zawsze pomaganie innym?” lub „Czy można być dobrym dla jednej osoby, ale złym dla innej?”
Tego typu pytania pomagają dziecku zrozumieć, że dobroć to coś, co możemy oceniać z różnych perspektyw.
„Czy zwierzęta też mają uczucia jak my?”
To pytanie może rozwijać empatię i wrażliwość dziecka na inne formy życia.
Możecie rozmawiać o tym, jak zwierzęta okazują emocje, dlaczego dbamy o zwierzęta domowe i czy powinniśmy traktować wszystkie stworzenia w ten sam sposób.
Można także zapytać:
„Jak myślisz, co czuje pies, kiedy jest smutny?” lub „Czy zwierzęta mają takie same uczucia jak ludzie?”
„Co to znaczy być sprawiedliwym?”
To pytanie może skłonić dziecko do zastanowienia się nad pojęciem sprawiedliwości.
Można podać przykłady sytuacji z codziennego życia:
„Czy zawsze trzeba się dzielić zabawkami?”, „Co powinno się stać, jeśli ktoś złamie zasady gry?”
Tego typu pytania pomagają dziecku rozwijać poczucie równości, uczciwości i odpowiedzialności.
„Dlaczego istnieje świat?”
To jedno z największych pytań filozoficznych, które może wywołać fascynację i rozwijać wyobraźnię dziecka.
Można porozmawiać o tym, jak ludzie z różnych kultur próbują odpowiedzieć na to pytanie przez naukę, religię i filozofię.
Zachęć dziecko do dzielenia się swoimi własnymi pomysłami:
„Jak myślisz, dlaczego wszystko, co nas otacza, istnieje?”
Jak wspierać myślenie filozoficzne?
Pozwól dziecku na swobodę myślenia
Dzieci mogą potrzebować czasu, by odpowiedzieć na filozoficzne pytanie.
Daj im przestrzeń na to, by mogły zastanowić się nad swoimi myślami, a potem podzielić się nimi.
Filozofia polega na poszukiwaniu odpowiedzi, a nie na ich natychmiastowym znalezieniu.
Możesz zapytać:
„Co o tym myślisz?”, „Czy masz inne pomysły?”, „Dlaczego uważasz, że tak jest?”
Pytania otwarte zamiast zamkniętych
Zamiast zadawać pytania, na które można odpowiedzieć „tak” lub „nie”, staraj się formułować otwarte pytania, które skłonią dziecko do myślenia.
Na przykład zamiast pytać:
„Czy uważasz, że zwierzęta mają uczucia?”, zapytaj: „Jak myślisz, co zwierzęta czują, kiedy są smutne?”
Taki sposób zadawania pytań pobudza kreatywność i rozwija umiejętność argumentowania.
Dyskutuj, a nie udzielaj gotowych odpowiedzi
Gdy dziecko udzieli odpowiedzi na filozoficzne pytanie, wspólnie dyskutujcie na temat jego pomysłów.
Zamiast dawać gotowe odpowiedzi, zachęć dziecko do rozważenia różnych perspektyw.
Na przykład, gdy dziecko odpowie, że „bycie dobrym to pomaganie innym”, możesz zapytać:
„Czy zawsze możemy pomóc każdemu? Co, jeśli ktoś nie chce naszej pomocy?”
Inspiruj się codziennymi sytuacjami
Filozofia nie musi być abstrakcyjna – wiele pytań filozoficznych wynika z codziennych sytuacji.
Możesz wykorzystać różne zdarzenia, aby zachęcić dziecko do refleksji. Na przykład, po obejrzeniu filmu możesz zapytać:
„Co byś zrobił na miejscu bohatera?”, albo po konflikcie z rówieśnikami: „Czy było sprawiedliwe, co się stało?”
Praktyczna porada
Najważniejsze jest, aby nie spieszyć się z odpowiedziami.
Dzieci często potrzebują czasu, by przemyśleć nowe pojęcia. Po zadaniu filozoficznego pytania warto dać dziecku chwilę na zastanowienie.
Możesz powiedzieć:
„To trudne pytanie, daj sobie chwilę na przemyślenie.”
Dyskusja, która wyniknie z tego pytania, może być równie wartościowa, co samo poszukiwanie odpowiedzi.
Zachęcaj do dalszej rozmowy, aby dziecko mogło pogłębić swoje myślenie i rozwijać umiejętność krytycznego rozważania różnych tematów.
Filozoficzne pytania to wspaniała okazja do budowania relacji z dzieckiem i wspólnego odkrywania złożoności świata, a także do stymulowania jego naturalnej ciekawości i dociekliwości.
Zabawy i aktywności filozoficzne
Filozoficzne myślenie można rozwijać u dzieci poprzez zabawy i aktywności, które wprowadzą je w świat pytań i poszukiwania odpowiedzi.
Dzięki takim formom nauki, dzieci mogą łatwiej zrozumieć trudne pojęcia, a przy tym świetnie się bawić.
Oto kilka sposobów na wprowadzenie filozofii do codziennych zabaw.
Gra w „dlaczego?”
Jednym z najprostszych sposobów na wprowadzenie filozofii w życie dziecka jest zabawa w zadawanie pytań „dlaczego?”.
Zasada jest bardzo prosta – wybierasz dowolny przedmiot lub sytuację i zaczynasz zadawać pytania o to, dlaczego tak się dzieje lub dlaczego coś jest takie, jakie jest.
Przykład
Weźmy na przykład jabłko.
Możesz zacząć od pytania:
„Dlaczego jabłko jest czerwone?”.
Dziecko może odpowiedzieć na to pytanie na różne sposoby – może powiedzieć, że takie są jabłka albo że to zależy od gatunku.
Ale to tylko początek – kontynuuj zadawanie kolejnych pytań, które pogłębią dyskusję:
„Dlaczego jedne jabłka są czerwone, a inne zielone?”, „Dlaczego jemy jabłka?”, „Czy jabłka są zdrowe?”, „Co by się stało, gdyby nie było jabłek?”.
Takie pytania nie tylko rozwijają myślenie dziecka, ale także pokazują mu, że każdy przedmiot czy sytuacja może prowadzić do głębszych rozważań.
Wartość zabawy
Zabawa w „dlaczego?” uczy dzieci, że świat jest pełen pytań, na które można szukać odpowiedzi.
Pomaga im zrozumieć, że zadawanie pytań to sposób na rozwijanie swojej ciekawości i lepsze zrozumienie rzeczywistości.
Co więcej, pokazuje, że odpowiedzi na pytania mogą prowadzić do kolejnych pytań – co jest istotą filozofii.
Opowiadanie historii
Opowiadanie historii to kolejny sposób na wprowadzenie dziecka w świat filozofii.
Możecie wspólnie stworzyć opowieść o filozofie, który podróżuje po świecie, szukając odpowiedzi na wielkie pytania.
W tej historii filozof spotyka różne postaci, które mają swoje przemyślenia na różne tematy – mogą to być zwierzęta, rośliny, ludzie czy nawet przedmioty ożywione.
Przykład historii
Filozof podróżuje do krainy, gdzie każde zwierzę ma inne zdanie na temat tego, co jest najważniejsze w życiu.
Spotyka lwa, który uważa, że najważniejsza jest siła, bo dzięki niej przetrwa.
Później filozof rozmawia z królikiem, który twierdzi, że najważniejsze jest bycie szybkim i sprytnym, bo to pozwala uniknąć niebezpieczeństw.
Na końcu spotyka sokoła, który wierzy, że najważniejsza jest wolność, bo pozwala latać gdziekolwiek się chce.
Filozof zastanawia się, kto ma rację, a dziecko może dołączyć do filozofa w poszukiwaniu odpowiedzi.
Wartość zabawy
Opowiadanie historii w formie filozoficznych przygód zachęca dziecko do refleksji nad różnymi wartościami i punktami widzenia.
Dzięki temu dziecko uczy się, że w filozofii często nie ma jednej poprawnej odpowiedzi, a różne podejścia mogą być równocześnie prawdziwe z różnych perspektyw.
Filozoficzne rysunki
Innym sposobem na rozwijanie myślenia filozoficznego jest tworzenie rysunków inspirowanych pytaniami.
Można poprosić dziecko, by narysowało, co według niego oznacza „dobro” albo „prawda”.
Możesz również zapytać:
„Jak wyobrażasz sobie sprawiedliwość?” i zobaczyć, jak dziecko interpretuje te abstrakcyjne pojęcia wizualnie.
Przykład
Możesz poprosić dziecko, by narysowało, co według niego oznacza bycie dobrym człowiekiem.
Może narysować osobę pomagającą komuś w potrzebie albo dzielącą się jedzeniem z innymi.
Potem możecie porozmawiać o tym, dlaczego dziecko wybrało taki obrazek i co według niego oznacza dobroć.
Wartość zabawy
Rysowanie to doskonały sposób na wyrażenie abstrakcyjnych pojęć w formie wizualnej.
Dzieci często lepiej rozumieją trudne pojęcia, gdy mogą je zobaczyć lub wyobrazić sobie. Taka aktywność pomaga rozwijać kreatywność i abstrakcyjne myślenie.
Dyskusje o codziennych sytuacjach
Każda codzienna sytuacja może stać się punktem wyjścia do filozoficznych rozmów.
Możesz zapytać dziecko o jego zdanie na temat tego, co widzi wokół siebie.
Na przykład, jeśli widzicie, że ktoś w autobusie ustąpił miejsca starszej osobie, możesz zapytać: „Dlaczego to było dobre?” albo „Czy zawsze powinniśmy ustępować miejsca?”
Przykład sytuacji
Podczas spaceru możecie zobaczyć, jak dzieci na placu zabaw kłócą się o zabawkę.
To doskonały moment, by zapytać:
„Jak myślisz, co jest sprawiedliwe w takiej sytuacji?” albo „Czy każdy powinien dostać taką samą ilość czasu na zabawę?”
Wartość zabawy
Filozofia nie musi być oderwana od rzeczywistości – wręcz przeciwnie, codzienne sytuacje często stawiają nas przed pytaniami o dobro, sprawiedliwość czy prawdę.
Rozmowy o tych sytuacjach pomagają dzieciom zrozumieć, że filozofia dotyczy każdego aspektu życia.
Zabawa w filozofów
Możecie wcielić się w role filozofów, którzy spotykają się, by dyskutować o ważnych tematach.
Możesz powiedzieć dziecku:
„Dzisiaj jesteśmy filozofami i będziemy dyskutować o tym, co to znaczy być szczęśliwym.”
Potem razem możecie zadać sobie pytania, na które będziecie wspólnie szukać odpowiedzi.
Na przykład:
„Czy do szczęścia potrzebne są pieniądze?”, „Czy szczęście to coś, co trwa zawsze, czy może pojawia się tylko czasami?”
Wartość zabawy
Zabawa w filozofów rozwija umiejętność dialogu, argumentowania i wyrażania swoich myśli.
Dzieci uczą się, że filozofia to nie tylko zadawanie pytań, ale także umiejętność słuchania innych, analizowania ich poglądów i formułowania własnych.
Dzięki tym aktywnościom dzieci mogą w prosty i przyjemny sposób zanurzyć się w filozoficzne rozważania, ucząc się refleksji nad otaczającym światem i własnym życiem.
Praktyczne porady dla rodziców
Filozoficzne rozmowy z dziećmi mogą być wspaniałą okazją do rozwijania ich zdolności do myślenia, refleksji i dialogu.
Aby te rozmowy były owocne i wartościowe, warto podejść do nich w sposób wspierający i otwarty.
Oto kilka praktycznych wskazówek, które pomogą rodzicom w prowadzeniu filozoficznych rozmów z dziećmi:
1. Bądź cierpliwy i otwarty na dyskusje
Filozofia to przede wszystkim sztuka zadawania pytań i poszukiwania odpowiedzi, które nie zawsze są jednoznaczne.
Często w rozmowach filozoficznych nie ma jednej „właściwej” odpowiedzi, a kluczem jest eksplorowanie różnych perspektyw.
Dlatego niezwykle ważne jest, aby rodzice byli cierpliwi w tych rozmowach i dawali dziecku przestrzeń na własne myśli i refleksje.
Przykład:
Jeśli dziecko zadaje pytanie typu „Co to znaczy być szczęśliwym?”, nie spiesz się z odpowiedzią.
Zachęć je do myślenia: „Co ty myślisz, co sprawia, że jesteś szczęśliwy?”.
Daj dziecku czas na refleksję i nie bój się, jeśli odpowiedzi nie będą od razu jasne – filozofia to często proces odkrywania myśli, a nie szukania natychmiastowych odpowiedzi.
2. Zachęcaj dziecko do samodzielnego myślenia
Filozofia to przede wszystkim ćwiczenie umiejętności samodzielnego myślenia.
Zamiast podawać dziecku gotowe odpowiedzi na trudne pytania, staraj się stymulować jego własne przemyślenia.
Pomocne może być zadawanie otwartych pytań, które zmuszają dziecko do refleksji i rozważania różnych opcji.
Przykład:
Jeśli dziecko pyta: „Dlaczego ludzie są różni?”, możesz odpowiedzieć: „To dobre pytanie. Jak myślisz, dlaczego każdy człowiek jest inny?”.
W ten sposób zachęcasz dziecko do samodzielnych poszukiwań i rozwijasz w nim umiejętność krytycznego myślenia.
3. Unikaj narzucania swoich poglądów
W filozofii ważne jest, aby otwarcie podchodzić do różnych punktów widzenia.
W rozmowach z dzieckiem staraj się nie narzucać swoich przekonań, ale raczej prowokować je do myślenia o alternatywach i różnych perspektywach.
To nauczy dziecko tolerancji dla innych poglądów oraz otwartości na dyskusję.
Przykład:
Jeśli dziecko wyrazi opinię, która różni się od twojej, zamiast ją negować, możesz powiedzieć:
„Ciekawa perspektywa. Jak doszedłeś do takiego wniosku?”
Następnie możesz przedstawić swój punkt widzenia, ale bez krytykowania przemyśleń dziecka.
4. Czytajcie książki z morałem i filozoficznymi pytaniami
Książki dla dzieci często zawierają filozoficzne pytania i dylematy, które można wykorzystać do wspólnych rozmów.
Czytanie takich książek jest doskonałym sposobem na wprowadzenie dzieci w świat filozofii, ponieważ daje im konkretne przykłady sytuacji i postaci, z którymi mogą się utożsamiać.
Książki takie jak „Mały Książę” Antoine’a de Saint-Exupéry’ego, które poruszają temat sensu życia, miłości, przyjaźni i wartości, są doskonałą inspiracją do filozoficznych rozmów.
Przykład:
Po przeczytaniu rozdziału z „Małego Księcia”, w którym Książę rozmawia z Różą, możesz zapytać dziecko: „Dlaczego Mały Książę uważa, że jego Róża jest wyjątkowa, choć na Ziemi było tyle róż? Co sprawia, że jedna rzecz lub osoba staje się dla nas ważna?”
To pytanie otwiera drogę do rozmowy o miłości, indywidualności i relacjach międzyludzkich.
5. Rozwijaj temat przez zadawanie dodatkowych pytań
Dzieci są bardzo dociekliwe, więc warto rozwijać rozmowę, zadawając kolejne pytania, które pogłębią ich refleksję.
Zadawaj pytania o przyczyny, skutki, porównania – to pomoże dzieciom nie tylko odpowiedzieć na jedno pytanie, ale także rozwinąć swoje myślenie o różnych aspektach życia.
Przykład:
Jeśli dziecko mówi, że „bycie dobrym to pomaganie innym”, możesz zapytać: „A czy zawsze pomaganie innym jest dobre? Co, jeśli ktoś nie chce naszej pomocy?”
Takie pytania pomagają dziecku zobaczyć, że filozofia to skomplikowana sieć różnych myśli i że nie ma prostych odpowiedzi na wiele pytań.
6. Twórz przyjazną atmosferę do rozmów
Ważne jest, aby rozmowy filozoficzne były przeprowadzane w atmosferze otwartości i zaufania.
Dzieci muszą czuć, że mogą swobodnie wyrażać swoje opinie i dzielić się swoimi przemyśleniami, nawet jeśli nie są pewne odpowiedzi.
Zapewnienie takiego komfortu sprzyja rozwijaniu ciekawości i gotowości do dalszych rozważań.
Przykład:
Wybierz momenty, w których dziecko czuje się zrelaksowane i otwarte na rozmowy, np. podczas spaceru, wspólnej zabawy czy przed snem.
Zapewnij dziecko, że każde pytanie i każda odpowiedź jest ważna i ma znaczenie.
Filozofia to przestrzeń, gdzie każdy może zadawać pytania i zastanawiać się nad odpowiedziami, bez obaw o to, że popełni błąd.
7. Inspiruj się codziennymi sytuacjami
Każda sytuacja może być punktem wyjścia do filozoficznej refleksji.
W codziennych wydarzeniach, takich jak kłótnia z kolegą, dzielenie się jedzeniem czy obserwowanie przyrody, kryją się pytania filozoficzne.
Zachęcaj dziecko, aby zadawało pytania dotyczące tego, co widzi i co go interesuje, i razem zastanawiajcie się nad odpowiedziami.
Przykład:
Gdy widzicie, jak ktoś pomaga komuś w sklepie, możesz zapytać: „Dlaczego pomaganie innym jest ważne? Czy zawsze powinniśmy pomagać, nawet jeśli tego nie chcemy?”.
Tego typu pytania rozwijają w dziecku refleksję nad codziennymi wartościami.
